Што се случи кога Талибанците последен пат го зазедоа Авганистан?
Кога Tалибанците го зазедоа Кабул во неделата вечерта и влегоа во претседателската палата, тие објавија соопштение: „Поранешното име на Авганистан наскоро ќе заживее“.
Имено, земјата што започна интензивно да се гради по американската инвазија во 2001 година, која чинеше околу две милијарди долари, наскоро треба да добие ново име - „Исламски емират на Авганистан“.
Го имаше тоа име помеѓу 1996 и 2001 година, период што сега служи како единствена референтна точка за она што Авганистанците и меѓународната заедница можат да очекуваат од новата влада во Кабул. Многумина се прашуваат како илјадниците бунтовници кои водеа герилска војна во изминатите две децении сега ќе ја водат земјата?
Последен пат кога Талибанците владееја со Авганистан, режимот ја концентрираше власта во тесен круг на поранешни бунтовници кои помогнаа да се соборат Советите во 80-тите. Групата излезе од граѓанската војна во 90-тите, ветувајќи влада водена од строго толкување на шеријатскиот закон. Нивната визија доведе до насилна, репресивна и нестабилна нација, пишува Вашингтон пост.
Првиот емират е формиран во 1996 година, кратко време откако Талибанците пристигнаа во Кабул. Кон крајот на септември истата година, борците го мачеа и убија поранешниот претседател Наџибула, а потоа го неговото тело го обесија на сообраќаен столб. За еден месец, Талибанците испратија „морална полиција“ на улица за да го надгледуваат следењето на шеријатскиот закон.
Мажите беа принудени да ги пуштат брадите. Жените морале да носат бурки, облека што го покрива целото лице и тело. Училиштата за девојчињата биле затворени. Жените кои излегувале во јавност без да бидат придружувани од машко лице можеле да бидат тепани. Фудбалот бил забранет, како и музиката; освен онаа од верска природа. Талибанската влада извршувала јавни егзекуции на стадионот Гази во Кабул.
Надворешниот свет повремено гледаше во земјата, иако фотографирањето беше технички забрането. На една снимка се гледа како авганистанска мајка треба да клекне на стадион и да ја застрелаат. Имаше фотографии од деца кои умираат од болести што може да се спречат или фотографии од стари будистички стату уништени од Талибанците, бидејќи нивните водачи верувале дека тоа е идолопоклонство. Снимено е целото море од бегалци и раселени лица кои живеат во импровизирани шатори.
„Што да правиме, што да правиме? Секоја недела ни умираат по две деца" - изјави Гулам Саид, кој живеел во камп покрај реката Паншир, за Њујорк тајмс во 1999 година.
И покрај ова, режимот повремено се обидуваше да добие меѓународен легитимитет. Талибанците сакаа да испратат амбасадор на Генералното собрание на ОН. Во октомври 1996 година, талибанскиот водач Мохамад Омар испрати писмо до американските власти во кое се тврди дека „Талибанците високо ги ценат САД, ја ценат американската помош за време на џихадот против Советите и сакаат добри односи со таа земја“.
Емиратот се обиде да го копира форматот на модерната држава. На пример, тој имаше министри за здравство и трговија. Имаше гувернер на централна банка. Но, многу од тие службеници всушност беа поранешни воени команданти со завршена медреса, исламско училиште.
И тогаш, како и сега, меѓународната заедница требаше да одлучи дали и на кој начин да биде активна во режим што треба да се осуди. Претставникот на Обединетите нации Лакдар Брахими се состана со Мохамед Омар во 1998 година за да разговараат за хуманитарниот пристап.
„Имавме вистински разговор три часа, иако цело време седевме на подот“ - се сеќава подоцна Брахими.
Но, бидејќи стануваше сѐ поочигледно дека Талибанците ги кршат човековите права, сите меѓународни односи исчезнаа. Омар ретко го напушташе Кандахар и комуницираше главно преку гласници. Неговата полиција запали цели села и особено целеше кон шиитското малцинство во Авганистан.
Хаотичната средина што им овозможи на Талибанците подем, исто така, го отежнува управувањето со земјата.
„Проблемите со кои се соочија Талибанците во обидот да воспостават функционална влада и држава, беа истите со кои се соочуваа многу амбициозни администрации порано: воспоставување власт над жестоко независното население и монопол за насилство во суверените граници на земјата“ - напиша Феликс Куен во „Историјата на војната и мирот на Талибанците во Авганистан“.
Кога куќата на Омар во Кандахар беше уништена во експлозија на бомба, Осама бин Ладен помогна во финансирањето на неговата нова палата. До 1998 година, Бин Ладен започна да нуди интервјуа за странски медиуми од неговиот шатор во јужен Авганистан.
Откако Бин Ладен беше обвинет во 1998 година за напад на американските амбасади во Најроби и Дар ес Салам, администрацијата на Клинтон истрела ракети кон Авганистан. САД воведоа санкции против талибанската влада следната година.
Во 2000 година, Талибанците, повторно барајќи меѓународна помош, го укинаа указот што им забранува на жените да работат за меѓународни хуманитарни агенции. Но, терористичките напади од 11 септември 2001 година брзо доведоа до протерување на Талибанците од владата.
На крајот, групата се реконфигурираше како моќен бунт, поставувајќи „гувернери во сенка“ низ целата земја за да се спротивстави на новата авганистанска влада, поддржана од САД.
Во последниве години, аналитичарите почнаа да се прашуваат како може да изгледа новиот талибански режим.
„Талибанците по 2001 година се покажаа како пополитичка организација која беше поотворена за влијанието на надворешните фактори“ - напиша Томас Рутиг во весник во Вест Поинт.
Други, исто така, укажаа на поглобалната перспектива на денешните талибански членови.
„Многу талибански лидери сега поминаа повеќе од една деценија во Пакистан или во Заливот, што во голема мера ги прошири нивните хоризонти поради воспитувањето на парохијата во јужен Авганистан“ - напишаа Борхан Осман и Ананд Гопал во 2016 година во „Талибански погледи за идната држава“.
Но, во неделата, Авганистанците, додека гледаа како Талибанците влегуваат во претседателската палата во Кабул, се сетија на најмрачните моменти од последниот емират. Побрзаа на аеродром или преку граница обидувајќи се да излезат од земјата пред да започне новиот режим.